Palliatieve zorg – wat is het?

Palliatieve of palliatieve terminale zorg (PTZ) is er om de kwaliteit van het leven van de patiënt zo goed mogelijk te houden. Het gaat hierbij altijd om een patiënt met een levensbedreigende ziekte in de laatste levensfase. De zorg bestaat uit verzachting of verlichting van het lijden, zoals het voorkomen en behandelen van lichamelijke pijn, maar ook het verhelpen van problemen die kunnen ontstaan op sociaal en psychologisch vlak.

Er is bij palliatieve zorg ook veel aandacht voor de naasten. Het is mogelijk om PTZ te organiseren vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz), de Zorgverzekeringswet (Zvw) of op basis van de subsidieregeling eerstelijnsverblijf, dit gaat ook vanuit de Wlz.

Welke zorgvormen kent PTZ?

De volgende zorgvormen zijn mogelijk bij palliatieve zorg:

• Het behandelen of verlichten van pijn en andere fysieke of psychische klachten;
• Persoonlijke verzorging en/of verpleging met het accent op het bevorderen van het comfort;
• Hulp bieden bij psychosociale problemen;
• Aandacht voor spiritualiteit en zingeving;
• Verstrekken van hulpmiddelen die kunnen helpen in het kader van de verlichting of het verbeteren van de levenskwaliteit in de laatste fase;
• Palliatieve sedatie toepassen (in de laatste twee weken);
• Ondersteuning van patiënt en familie bij de afrondende fase van het leven, het nemen van afscheid en het rouwproces.

Bij palliatieve zorg ligt het accent op de kwaliteit van het leven en het comfort van de patiënt en zijn/haar naasten. De ‘echte’ medische zorg ter genezing van de ziekte wordt stopgezet.

Is er sprake van euthanasie?

Lang niet altijd is er bij palliatieve zorg sprake van euthanasie. In Nederland is er geen consensus over de vraag of euthanasie een onderdeel is/kan zijn van palliatieve zorg. Een deel van de deskundigen, medici en zorgverleners ziet euthanasie als alternatief van palliatieve zorg. Een ander deel van de zorgverleners en deskundigen zien euthanasie in sommige situaties als onderdeel en waardig sluitstuk van palliatieve zorg.

Welke zorgverleners zijn erbij betrokken?

Er kunnen bij palliatieve zorg een groot aantal verschillende zorgverleners betrokken zijn, zoals:

• Huisarts en andere artsen
• Diëtisten
• Fysiotherapeuten
• Verpleegkundigen van een thuiszorgorganisatie
• Psychologen
• Vrijwilligers (mantelzorgers)
• Geestelijk verzorgers
• Maatschappelijk werkers

Wie komt in aanmerking voor PTZ?

Als de patiënt ongeneeslijk (terminaal) ziek is en op korte termijn zal overlijden, is PTZ aan de orde. Bij bijvoorbeeld kanker is het relatief helder wanneer de ziekte ongeneeslijk blijkt, maar bij andere ziekten is het niet altijd duidelijk wanneer de patiënt niet meer op de reguliere behandeling reageert. Het kan ook voorkomen dat de palliatieve fase samenvalt met de diagnose, omdat er dan geen behandeling meer mogelijk is.

Palliatieve zorg is ook bedoeld voor de naasten van de patiënt, in het kader van ondersteuning.

Afhankelijk van de situatie kan palliatieve zorg weken, maanden of zelfs jaren duren. De indicatie/verwijzing voor palliatieve zorg wordt over het algemeen afgegeven als de levensverwachting minder dan drie maanden is.

Waar wordt palliatieve zorg verleend?

Palliatieve zorg kan thuis, in een zorginstelling of in een hospice worden geleverd. In sommige gevallen kan het ook in het ziekenhuis worden geleverd. Een aantal zaken spelen hierbij een rol.

• Wat wil de cliënt en/of zijn/haar naasten?
• Wat is de situatie van de cliënt?
• Heeft de cliënt al een indicatie voor de Wet langdurige zorg (Wlz)?

PTZ in de thuissituatie

Als er wordt gekozen om palliatieve zorg in de thuissituatie te organiseren, dan zijn er bepaalde voorwaarden van toepassing.

• De behandelend arts dient de medische verantwoordelijkheid op zich te nemen;
• Vrijwilligers en/of mantelzorgers moeten in staat zijn om toezicht te houden op de cliënt in situaties waarin geen professionele hulp aanwezig/beschikbaar is;
• De cliënt mag niet alleen thuis zijn.

Hoe kan palliatieve zorg worden aangevraagd?

Op verschillende manieren kan palliatieve zorg worden georganiseerd en geleverd. Er zijn 3 verschillende mogelijkheden qua leveringsvorm:

• Via de wijk verplichting uit de Zorgverzekeringswet;
• Vanuit de subsidieregeling eerstelijns verblijf (Wlz), deze subsidieregeling valt onder Zvw;
• Van de Wet langdurige zorg (Wlz). In sommige situaties kan dit met behulp van een persoonsgebonden budget, modulair pakket thuis of een volledig pakket thuis, zorg in natura is ook een optie.

Palliatieve zorg via de wijkverpleging (Zvw) is bedoeld voor cliënten zonder Wlz-indicatie die de zorg in de thuissituatie willen ontvangen, of de zorg in een hospice, zonder Wet toelating zorginstellingen (Wtzi) voor verblijf, willen ontvangen. Dit kan worden aangevraagd via de zorgverzekeraar van de cliënt.

Palliatieve zorg via de subsidieregeling eerstelijns verblijf (Wlz) is bedoeld voor cliënten die zorg in een zorginstelling of hospice, met Wtzi toelating voor verblijf, willen ontvangen en geen Wlz-indicatie hebben. Dit kan worden aangevraagd via Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)

Palliatieve zorg vanuit de Wlz in een zorginstelling is bedoeld voor cliënten met een Wlz-indicatie en die willen verblijven in een zorginstelling. Onder een aantal voorwaarden kan het zorgprofiel Verpleging en Verzorging beschermd verblijf met intensieve PTZ worden geïndiceerd. Er is daar sprake van als de levensverwachting minder dan 3 maanden is en aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:

• Er is een noodzaak voor zeer intensieve zorg (24 uur per dag) die nog niet in het zorgprofiel is opgenomen
• Er is noodzaak tot het bestrijden van zware pijn, verwardheid, benauwdheid en/of onrust
• Er is een noodzaak voor continue zorg in de directe omgeving.
• Het gaat om complexe zorg en inzet van verschillende zorgdisciplines

Dit kan aangevraagd worden via het CIZ.

Palliatieve zorg vanuit de Wlz thuis, in een hospice of bij een kleinschalig wooninitiatief is bedoeld voor cliënten met een Wlz-indicatie en die thuis, in een hospice of een kleinschalig wooninitiatief willen verblijven. Op verklaring van de behandelend arts kan dit ook met een indicatie voor zorgprofiel VV beschermd verblijf met intensieve PTZ. Bovenstaande voorwaarden zijn daarbij niet van toepassing. Dit kan aangevraagd worden via het CIZ.

Eigen bijdrage voor PTZ

Er geldt voor zorg vanuit de Wlz een eigen bijdrage, dit is van toepassing op iedereen van 18 jaar en ouder die zorg ontvangt uit de Wlz, dit geldt dus ook voor palliatieve zorg.

Het is van verschillende factoren afhankelijk, hoe hoog de eigen bijdrage is. Denk hierbij aan de hoogte van het inkomen en het vermogen van de cliënt, de gezinssituatie en de zorg die geleverd wordt.

Via het Centraal Administratie Kantoor (CAK) is het mogelijk om een proefberekening te maken om de hoogte van de eigen bijdrage in een bepaalde situatie te bepalen.