Patiënten hebben bepaalde rechten en plichten, deze dragen bij aan het vertrouwen, de kwaliteit en de veiligheid in de zorg. Het verloop van de behandeling kan alleen worden bevorderd als de rechten van de patiënt en arts goed worden gewaarborgd. Zo kan er een goede vertrouwensband opgebouwd worden.
In de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO), de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) en de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ) staan de rechten van patiënten en de regeling tussen patiënt en hulpverlener vastgelegd. In de WBGO staat de regels die betrekking hebben op de relatie tussen hulpverlener en arts en patiënt/cliënt, daarom is de WBGO de belangrijkste wet in deze.
In de Nederlandse wet is opgenomen dat patiënten het recht hebben om hun eigen hulpverlener te kiezen en van hulpverlener te veranderen. Het vertrouwen van de patiënt in de arts of zorgverlener is de basis voor een geslaagde behandeling.
Het komt in de praktijk geregeld voor dat de patiënt niet bij de gewenste zorgverlener of arts terecht kan, dit kan komen door verschillende redenen:
Het betekent echter niet dat bij een vrije artsenkeuze de keuze voor een andere arts in een ander ziekenhuis volledig wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Dit is afhankelijk van de afgesloten polis, de verzekeraar kan een lager percentage dekken als je kiest voor een kliniek of ziekenhuis waar geen afspraken mee zijn gemaakt.
Het is altijd mogelijk om een second opinion (tweede mening) te vragen bij een andere arts of deskundige als je twijfelt aan de diagnose of behandeling die de arts (voor)stelt. Je kunt ook een second opinion aanvragen als je extra zekerheid wil krijgen. Let wel op dat de second opinion alleen wordt vergoed als de arts je doorverwijst naar een collega (in hetzelfde vakgebied).
De patiënt heeft het recht op goede informatievoorziening. De arts dient op een begrijpelijke en volledige manier de patiënt informeren over:
Is de hulpverlener ervan overtuigd dat informatie over de gezondheidstoestand schadelijk zou kunnen zijn voor de patiënt, dan mag de informatie worden onthouden. Dit is alleen mogelijk na overleg met een andere hulpverlener.
Medische dossiers van patiënten moeten verplicht bewaard en bijgewerkt worden door de arts of hulpverlener. Tegenwoordig gebeurt dit in een digitaal dossier. Je hebt als patiënt altijd het recht om het dossier in te zien en in overleg aan te vullen. In sommige omstandigheden mag de patiënt ervoor kiezen om (een deel van) het dossier te vernietigen.
Er staat in de wet geschreven dat een behandeling alleen is toegestaan als de patiënt toestemming heeft gegeven. De patiënt beslist zelf of hij of zij behandeld wilt worden. Ook na het geven van toestemming kan er worden afgezien van de behandeling. Er zal dan worden gekeken naar een alternatieve behandeling.
In acute situaties mag er zonder toestemming worden gehandeld, zoals bij bijvoorbeeld een auto-ongeluk waarbij het slachtoffer niet aanspreekbaar is.
De patiënt heeft het recht om een klacht in te dienen als er iets mis gaat tussen de patiënt en de hulpverlener. Wij raden wel aan om het conflict eerst uit te spreken met de desbetreffende arts. Vaak wordt er dan nog een gezamenlijke goede oplossing gevonden.
Is dit niet voldoende, dan kan er een klacht ingediend worden, bij bijvoorbeeld:
Elke instelling of hulpverlener moet zijn aangesloten bij een externe klachtencommissie. Deze zijn altijd onpartijdig.